Lam máy cưa xích bị cháy – Vì sao xảy ra và cách tránh lỗi thường gặp

Khi lam máy cưa xích bị cháy, người dùng thường thấy thanh lam chuyển màu, có mùi khét và xích chạy nặng. Đây là dấu hiệu lam bị quá nhiệt do thiếu dầu hoặc ma sát cao. Nếu không xử lý sớm, lam có thể mòn nhanh, cong vênh, làm giảm tuổi thọ toàn bộ máy. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả nhất.

I. “Lam máy cưa xích bị cháy” là bị làm sao?

1. Giải thích về hiện tượng "cháy lam"

Hiện tượng “cháy lam” là khi thanh lam của máy cưa xích bị nóng lên quá mức trong quá trình hoạt động. Bình thường, lam chỉ hơi ấm do có dầu bôi trơn giúp giảm ma sát giữa xích và rãnh lam. Nhưng khi thiếu dầu hoặc xích bị căng, cùn, ma sát tăng cao, nhiệt sinh ra nhiều đến mức làm biến đổi màu kim loại của lam (thường chuyển sang màu xanh tím, nâu hoặc đen).

2. Biểu hiện của lam máy cưa xích bị cháy

Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết lam máy cưa xích bị cháy:

(1) Lam đổi màu: Đây là dấu hiệu đầu tiên và rõ nhất. Khi lam bị quá nhiệt, lớp thép bên ngoài bị oxy hóa và đổi sang màu đen hoặc xanh tím. Màu càng đậm chứng tỏ lam càng bị nóng lâu.

(2) Có mùi khét hoặc khói nhẹ ở phần lam khi cắt: Do nhiệt ma sát sinh ra khi xích trượt trên lam mà không đủ dầu bôi trơn. Nhựa gỗ hoặc bụi bám cũng có thể cháy nhẹ tạo khói và mùi khét.

(3) Xích chạy không trơn, phát ra tiếng rít hoặc rào rào: Nghĩa là rãnh lam đã khô, dầu không bôi trơn đều, khiến ma sát tăng, xích khó di chuyển, thậm chí bị “kẹt” cục bộ.

(4) Lam sờ vào thấy nóng ran sau khi cưa: Sau vài nhát cắt mà lam đã nóng bất thường chứng tỏ bôi trơn kém hoặc xích bị căng. Nếu tiếp tục cưa, lam có thể bị cháy rãnh rất nhanh.

(5) Rãnh lam bị mòn, biến dạng: Khi rãnh mòn, xích không còn được dẫn hướng chính xác, dầu không thấm đều, dễ phát sinh nhiệt cục bộ.

(6) Xích trượt khỏi rãnh hoặc bị kẹt: Đây là giai đoạn lam đã cháy nặng, rãnh hở, cong hoặc méo. Nếu không thay lam sớm, rất dễ gây đứt xích, nguy hiểm cho người dùng.

LƯU Ý: Khi thấy 1–2 dấu hiệu trên, nên ngừng cưa ngay, kiểm tra dầu bôi trơn, độ căng xích và tình trạng lam. Nếu lam đã cháy đen, mòn rãnh sâu, cần thay lam mới để đảm bảo an toàn và hiệu suất.

II. “Chẩn đoán” nguyên nhân khiến lam máy cưa xích bị cháy

1. Lam máy cưa xích bị cháy do thiếu dầu bôi trơn

Giữa lam và xích luôn có ma sát, nếu không được làm mát và bôi trơn, nhiệt sinh ra sẽ khiến kim loại nóng đỏ, nhanh mòn và cháy xém. Nếu thấy lam khô bóng, không có vệt dầu khi nhìn bằng mắt thường hoặc xích kêu rít, chạy nặng, hoặc phát ra tiếng “khẹt khẹt” do ma sát kim loại, tham chí lam nóng nhanh, có khói nhẹ hoặc mùi khét ở đầu lam khi đang cắt gỗ thì là dấu hiệu cho thấy lam bị cháy do thiếu dầu bôi trơn.

Lúc này, anh em cần phải kiểm tra xem lam xích máy cưa bị thiếu dầu bôi trơn do nguyên nhân nào. Dưới đây là một số nguyên nhân dẫn đến thiếu dầu bôi trơn:

• Hết dầu trong bình chứa mà người dùng không kiểm tra trước khi vận hành.
• Tắc đường dẫn dầu do bụi mùn cưa, cặn dầu hoặc nhựa gỗ bám lâu ngày.
• Bơm dầu bị hỏng hoặc yếu, không đẩy dầu lên lam đủ lượng cần thiết.
• Quên mở van dầu: Một số dòng máy có khóa van cấp dầu bằng tay.
• Dùng sai loại dầu: Dầu quá đặc, không chảy ra được khi máy hoạt động ở tốc độ thấp.

⇒ Do đó, trước khi sử dụng anh em cần kiểm tra lượng dầu bơm, làm sạch đường dẫn dầu và lỗ thoát dầu ở đầu lam thường xuyên bằng kim nhỏ hoặc khí nén.

2. Xích quá căng hoặc bị cùn cũng khiến lam máy cưa xích bị cháy

2.1. Với trường hợp xích quá căng

Khi lắp xích quá chặt, khoảng hở giữa xích và lam gần như không còn. Trong lúc cưa, xích quay với tốc độ cao nhưng không được trượt êm trên rãnh lam, khiến ma sát kim loại – kim loại tăng mạnh. Ma sát này tạo ra lượng nhiệt lớn tại rãnh lam, làm dầu bôi trơn bốc hơi nhanh và nhiệt tích tụ, dẫn đến lam bị nóng đỏ, cháy đen, đặc biệt ở hai đầu lam.

2.2. Dùng xích quá cùn gây hậu quả gì?

Khi răng cưa cùn, khả năng cắt giảm, người cưa phải dồn lực ép xuống để máy “ăn” vào gỗ. Lực ép này làm xích trượt ma sát mạnh hơn với lam, sinh nhiệt nhiều hơn bình thường. Ngoài ra, xích cùn còn cưa không đều, khiến lam bị “rung nóng” cục bộ – chỗ nóng, chỗ mát – dễ gây cháy rãnh và cong đầu lam.

⇒ Cách căng xích đúng tiêu chuẩn: Khi kéo xích giữa lam, xích nhấc lên được khoảng 3–4 mm, vẫn trượt nhẹ khi kéo tay.

3. Dùng lam mòn cưa gỗ cũng dễ làm cưa xích bị cháy

Khi rãnh bị hẹp do lam sử dụng lâu ngày bị mòn, đường dẫn dầu bôi trơn không còn thông suốt, dầu không thể phân bố đều dọc theo lam. Kết quả là một số vị trí (thường là giữa lam hoặc đầu lam) bị thiếu dầu, tạo nhiệt cục bộ – lâu ngày sinh ra hiện tượng cháy lam, cháy rãnh hoặc đổi màu thép.

4. Cưa liên tục không nghỉ, cưa gỗ cứng, nhựa nhiều

4.1. Lam máy cưa xích bị cháy do cưa liên tục không nghỉ

Khi cưa hoạt động, xích quay với tốc độ rất cao, có thể lên tới 20–25 m/s. Trong quá trình cắt, răng xích tiếp xúc trực tiếp với gỗ, ma sát tạo ra nhiệt lượng lớn ở cả xích và lam. Nếu người dùng cưa liên tục trong thời gian dài, dầu không kịp làm mát, nhiệt tích tụ dần ở lam và đầu lam, Khi nhiệt độ vượt quá mức cho phép (khoảng trên 150°C), bề mặt lam bắt đầu đổi màu, cháy xém, rãnh dầu bị khô và xích ma sát nặng, dẫn đến hiện tượng lam máy cưa bị cháy.

4.2. Loại gỗ cưa cũng là nguyên nhân khiến lam máy cưa bị cháy

→ Khi gặp các loại gỗ cứng như: Lim, căm xe, xoan đào lâu năm... có mật độ cao, lực cắt lớn khiến xích phải làm việc nặng hơn, sinh nhiệt nhanh hơn.

→ Đối với loại gỗ có nhiều nhựa như: Thông, keo, sao... khiến nhựa bám vào rãnh lam và răng xích, làm tắc đường dầu bôi trơn, khiến dầu không đến được vị trí ma sát. Nhựa khi gặp nhiệt còn chảy dính lại, tạo lớp màng mỏng trên lam, khiến lam khó tản nhiệt, nhanh nóng và dễ cháy đen.

⇒ Cách hạn chế tình trạng lam máy cưa xích bị cháy do kỹ thuật cưa:

(1) Không cưa liên tục quá lâu: Nên chia nhỏ công việc, cưa 5–10 phút thì cho máy nghỉ 2–3 phút để lam kịp nguội.

(2) Vệ sinh lam và xích sau mỗi lần cưa: Loại bỏ nhựa, mùn cưa bám vào rãnh lam hoặc lỗ cấp dầu.

(3) Dùng dầu bôi trơn chuyên dụng, có khả năng bám tốt và chịu nhiệt cao, đặc biệt khi cưa gỗ cứng.

(4) Nếu cưa gỗ nhựa nhiều, có thể rửa lam bằng xăng hoặc dung dịch tẩy nhựa chuyên dụng để giữ rãnh dầu thông thoáng.

Tình trạng lam máy cưa xích bị cháy không chỉ xuất phát từ lỗi kỹ thuật mà phần lớn do thói quen sử dụng sai. Nếu biết cách bôi trơn đầy đủ, điều chỉnh xích đúng chuẩn và vệ sinh lam sau mỗi lần cắt, hiện tượng cháy lam hoàn toàn có thể tránh được. Đừng để những chi tiết nhỏ làm hỏng cả bộ máy. Cưa đúng cách - giữ lam mát - máy hoạt động bền lâu.